Amerika Birleşik Devletleri'nde muhafazakârlar dünyanın büyük güçleriyle İran arasında varılan anlaşmayı kınadı.
ABD Kongresi'nin anlaşmayı değerlendirmesi için 2 aylık süresi var.
Ancak Başkan Barack Obama, anlaşmayı önlemeye yönelik her girişimi veto edeceğini söyledi.
İsrail hükümeti de anlaşmayı kınadı.
İran ile 5+1 bilinen (BM Güvenlik Konseyi'nin beş daimi üyesi ABD, Çin, Rusya, İngiltere, Fransa ve Almanya) ülkeler arasındaki görüşmeler 2006'da başlamıştı.
Bu ülkeler, İran'ın nükleer silah üretmesini engellemek için nükleer faaliyetlerini sınırlandırmasını istiyor.
Uluslararası yaptırımların kaldırılmasını isteyen Iran, nükleer programının barışçıl olduğunda ısrar ediyordu.
Temsilciler Meclisi Başkanı, Cumhuriyetçi Partili Başkanı John Boehner, anlaşmanın İran’ı cesaretlendirmekten başka işe yaramayacağını söyledi.
Boehner “Anlaşma, Orta Doğu’da nükleer silahların yayılmasını önlemek yerine, dünya genelinde bir silahlanma yarışı başlatacak” dedi.
Cumhuriyetçi senatör ve başkan aday adaylarından Lindsey Graham da “korkunç” olarak nitelediği anlaşmanın her şeyi daha da kötüleştireceğini savundu.
İsrail Başbakanı Benjamin Netanyahu da “anlaşmayı “şaşırtıcı, tarihi bir hata” diye niteledi.
Netanyahu, bu anlaşmayla, İran’ın kasasına yüz milyarlarca dolar gireceğini, Tahran’ın bu parayı “terör makinesini çalıştırmak, Orta Doğu ve dünya genelindeki saldırganlığını ve yayılmacılığını güçlendirmek için kullanabileceğini” savundu.
Anlaşmanın İsrail’i bağlamadığını söyleyen Netanyahu, “Kendimizi her zaman savunacağız” dedi.
ABD Başkanı Barack Obama, uzlaşmayla Tahran için nükleer silaha uzanan tüm yolların kapandığını söyledi.
Anlaşmada neler var?
Anlaşmanın detayları şöyle:
- İran nükleer tesislerinin kontrol edilmesini kabul etti. BM müfettişleri askeri alanları kontrol edebilecek ancak İran'ın da giriş izni taleplerine itiraz hakkı bulunacak.
- İran medyasında yer alan haberlere göre petrol, doğal gaz, finans, havacılık ve deniz taşımacılığı alanlarında yıllardır süren yaptırımlar kalkacak, İran yurtdışındaki milyarlarca dolarlık varlığına yeniden ulaşabilecek.
- Ancak BM silah ambargosu beş yıl, füze yaptırımı ise sekiz yıl daha yürürlükte kalacak.
- Eğer İran anlaşmayı ihlal ederse yaptırımlar 65 gün içinde tekrar başlayacak.
Uzlaşmanın müzakerelere başlanan noktadaki tüm ilkelere uyduğunu söyleyen Obama, İran'ın önünde nükleer silahlara uzanan tüm yolların kesildiğini ve santrifüjlerin üçte ikisini devre dışı bırakacaklarını vurguladı.
'Anlaşmayı engellemek sorumsuzluk'
İran'ın nükleer malzemelerinin yüzde 98'ini yok edeceğini de belirten ABD Başkanı "İran reaktörlerini uranyum zenginleştiremeyecek hale getirecek." dedi.
"Bu uzlaşma güven üzerine değil, teyit üzerine inşa edildi" diyen Obama "Gerçek görüş ayrılıklarımız var ve uluslarımız arasındaki zorlu tarih gözardı edilemez. Ama işler değişti" diye konuştu.
Obama uzlaşmanın Amerikan Kongresi'nde veto edilmesi ihtimaliyle ilgili de "Bu anlaşmayı engellemek sorumsuzluk olur. Kongre'de çetin bir tartışma bekliyorum. Ama Kongre'ye bu tür anlaşmaları dostlarınızla yapmadığınızı hatırlatmak istiyorum. Uzlaşmanın uygulanmasını engelleyen tüm yasa tasarılarını veto edeceğim" dedi.
Ruhani: Amaçlarımıza ulaştık
Obama'dan kısa süre sonra konuşan İran Cumhurbaşkanı Hasan Ruhani de "gereksiz bir krizin" çözüldüğünü vurguladı.
Ambargoların hayatın her alanını olumsuz etkilediğini söyleyen Ruhani "yeni bir dönemin başladığını" söyledi.
"Biz sadaka istemedik. Adil ve tüm tarafların kazanacağı müzakereler istedik." diyen Ruhani anlaşmanın tehditler savurmaktan kaçınarak ve İran ile dünya güçleri arasında karşılıklı saygı tesis edilerek başarıldığını vurguladı.
Ülkesinin dört şey amaçladığını söyleyen Ruhani bunları, "Nükleer faaliyetlerin devamı, anlamsız ambargoların kaldırılması, yasadışı olduğuna inandığımız BM ambargolarının kalkması ve BM Güvenlik Konseyi'nin İran'ın nükleer programıyla ilgili kararlarına son verilmesi" diye sıraladı.
Ruhani anlaşmayla tüm bu amaçlara ulaşıldığını söyledi.
İran cumhurbaşkanı ayrıca anlaşmanın yürürlüğe girdiği gün tüm mali ve bankacılık ambargolarının kalkacağını vurguladı.
Türkiye: Anlaşmadan memnunuz
Başbakan Ahmet Davutoğlu, "İran'a yönelik ambargoların kalkması da bizim için olumlu bir gelişmedir. Hem Türkiye-İran ilişkilerinin seyri bağlamında hem de biz bu tür ambargoların kalıcı etki yapma bakımından sınırlı olduğu kanaatini hep gündeme getirdik. O bakımdan hayırlı olmasını diliyorum. Her zaman Türkiye, küresel ve bölgesel barışı destekleyecek adımların yanında olacaktır" diye konuştu.
Dışişleri Bakanlığı'ndan yapılan yazılı açıklamada anlaşmadna duyulan memnuniyet dile getirildi ve şöyle dendi: "Anlaşmanın güven verici bir anlayışla kesintisiz biçimde ve tam olarak uygulanmasının bölge barış, güvenlik ve istikrarı bakımından da hayati önem taşıdığını bu bağlamda vurgulamakta yarar görüyoruz.”
Fransa'dan İran'a Suriye çağrısı
Fransa Cumhurbaşkanı François Hollande da İran'ın yaptırımların kalkmasıyla daha fazla mali kaynağa sahip olacağını söyleyerek, bu kaynağın nasıl kullanılacağı konusunda "uyanık olma" çağrısında bulundu. Hollane ayrıca İran'a Suriye'deki çatışmanın sona ermesi için uluslararası topluma yardım etmek konusunda istekli olma çağrısı yaptı.
BM'nin P5 diye anılan beş daimi üyesi olan ABD, Rusya, Fransa, İngiltere ve Çin ve bu ülkelere ek olarak Almanya, nükleer silah imalatını önleyebilmek için İran'ın nükleer faaliyetlerini kısıtlamak amacında.
Uluslararası ambargolar nedeniyle zorluklar yaşayan İran ise başından beri nükleer programın barışçı amaçlı olduğunu savunuyor.
BBC
تعليقات
إرسال تعليق